Dlaczego ten pomidor jest czarny? – Psychologia kolorów i ich oddziaływanie na rodziców i dzieci

Paleta kolorów — © Zooropa – adobe.stock.com

Dzieci kochają kolory. Nawet jeśli nie zawsze potrafią się zdecydować, które najbardziej im się podobają. Również dla nas – dorosłych – kolory mają istotne znaczenie, ale mamy do nich nieco inny stosunek. W tym artykule przeczytasz, dlaczego tak jest i jak można połączyć ze sobą oba aspekty – przy wyborze wyposażenia mieszkania albo zabawki.

Spektra światła widzialnego — © sdcrea – adobe.stock.com

Jak w ogóle postrzegamy kolory?

Co się dzieje, kiedy widzimy niebieski samochód na drodze? Czy kolor niebieski jest cechą samochodu? Wcale nie. Jest raczej tak, że tylko postrzegamy samochód jako niebieski. Pierwsze ssaki, które żyły na Ziemi, nie posiadały takiej umiejętności, ponieważ potrafiły rozróżniać tylko długo- i krótkofaliste promienie światła. Ponieważ zwierzęta te były aktywne w nocy, to im wystarczało. W odróżnieniu od tych zwierząt człowiek posiada trzy rodzaje czopków w siatkówce oka: pierwszy jest wrażliwy na kolor niebieski, drugi na zielony, a trzeci na czerwony. Wszystkie kolory, które widzimy, są mieszanką tych kolorów. Dlatego w przypadku ekranów prawie zawsze mówi się o przestrzeni barw RGB: z trzech kolorów podstawowych – zmieszanych w określonych proporcjach – można stworzyć około 16 milionów różnych kolorów. Z kolei w przypadku drukarek stosuje się paletę barw CMYK. Tutaj kolory są mieszane w inny sposób – mianowicie na bazie kolorów niebieskiego (cyan), czerwonego (magenta), żółtego (yellow) i dodatku czarnego (key). – Kiedy światło pada na samochód z naszego przykładu, odbijają się tylko niebieskie substancje barwiące i właśnie je widzimy. Pozostałe części światła widzialnego są pochłaniane przez samochód i dlatego ich nie widzimy.

Oldtimer na Kubie — © akturer – adobe.stock.com

To, w jaki sposób postrzegamy konkretne kolory, zależy również od źródła światła. Jeśli na przykład oświetlimy pomidor zielonym światłem, wyda się on nam czarny. Zatem faktycznie wszystko zależy od naszego postrzegania. A co dopiero mają powiedzieć osoby cierpiące na tak zwaną ślepotę barw? – Jak osoba z zaburzeniami rozpoznawania barw, charakteryzującymi się brakiem jednego z czopków w siatkówce oka, widzi pomidora?

Co ciekawe, istnieją też kolory, które tak naprawdę nie są kolorami: czarny, biały i szary. Z perspektywy naukowej kolory te w rzeczywistości nie są kolorami, nawet jeśli ludzkie oko postrzega je jako takie. Dlatego określa się je mianem niekolorów lub barw niekolorowych. Jeśli chodzi o kolor czarny, w całości pochłania go światło występujące na przedmiocie. Z podobnego powodu „w nocy wszystkie koty są szare” (w tym koty z czerwoną sierścią) – z kolei tutaj brakuje źródła światła, w związku z czym nic nie może się odbić. Jeśli chodzi o białe przedmioty, światło w pełni odbija się z powrotem i dlatego przedmioty te widzimy na biało.

Jak z pewnością wiesz, zwierzęta widzą światło o innej długości fali. Na przykład pszczoły są wabione przez kwiaty ziarnopłonu wiosennego, które odbijają światło ultrafioletowe. Pszczoły widzą środek kwiatów w ciemniejszych barwach, podczas gdy ludzkie oko postrzega go w całości na żółto.

Kwiat widziany oczami pszczoły — © jsr548 – adobe.stock.com

Postrzeganie kolorów w różnych kulturach

Postrzeganie kolorów zależy nie tylko od budowy naszego oka czy oświetlenia – wpływa na to również kultura, w której dorastaliśmy jako dziecko. Są narody, które nie potrafią wyraźnie odróżnić zielonego od niebieskiego, na przykład Wietnamczycy. Z kolei w Polsce stosuje się zupełnie różne pojęcia opisujące odcienie barwy niebieskiej: jasnoniebieski i granatowy. O tym, że kolory mają istotne znaczenie we wszystkich językach, świadczą liczne zwroty językowe dotyczące różnych kolorów – przy czym w każdym języku odniesienia do poszczególnych kolorów mogą znaczyć zupełnie coś innego.

Ktoś, kto w krajach niemieckojęzycznych jest „niebieski” (blau), powinien następnym razem powstrzymać się od dużej ilości alkoholu. Lepiej być „szarym” we Francji (être gris) – osobą „szarą” określa się tam osobę podpitą. Z kolei w krajach angielskojęzycznych ktoś, kto czuje się „na niebiesko” (to feel blue), ma po prostu złe samopoczucie czy chandrę – też nie powinien sięgać po butelkę. 😉 W krajach niemieckojęzycznych człowiek o niebieskich oczach jest uważany za osobę naiwną, natomiast w krajach angielskojęzycznych „blue eyed boy” oznacza ulubieńca.

Jeśli nie możemy kogoś ścierpieć w krajach niemieckojęzycznych, odnosimy się do koloru zielonego (nicht grün). Jesteśmy również zieloni albo żółci z zazdrości, kiedy ktoś ma coś, co też chcielibyśmy mieć. Podobny wydźwięk mają angielskie wyrażenia (green with envy). We Francji zielenieje się ze złości (être vert de rage), natomiast w Niemczech ze złości się człowiek czerwieni. We Francji mówi się również o żółtym uśmiechu, ale nie ze względu na kolor zębów. Wyrażenie „rire jaune” oznacza wymuszony uśmiech.

Na tych przykładach dobrze widać symbolikę kolorów oraz to, jak kolory mogą wpływać na przekonania panujące w narodzie albo przekonania jednostki. Różnice wynikają z okoliczności geograficznych, historii lub religii. Na przykład w Azji biały jest kolorem żałobnym. Niektóre kraje – od Wielkiej Brytanii przez Niemcy, USA, Australię i Malezję po Chiny – łączy jedno: ulubionym kolorem jest niebieski. Prawdopodobnie takie zamiłowanie do koloru niebieskiego wiąże się z tym, że niebieskie są niebo i morze, które zwykle wywołują pozytywne skojarzenia.

Symbolika kolorów/psychologia kolorów

Niebieski

Niebieski jako kolor nieba i wody przywodzi na myśl głębię i bezkres. Niebieski emanuje spokojem, stałością i nieskończonością. Symbolizuje harmonię, wierność, sympatię i szczerość. To kolor świeżości i przyjaźni. Niebieski symbolizuje też prawdę i powagę. Dlatego jest często wykorzystywany w logo firm; to również kolor wielu sieci społecznościowych. Z drugiej strony niebieski może wywoływać wrażenie chłodu i dystansu.

Krajobraz górski i morski — © balate dorin – adobe.stock.com

W obszarze psychologii kolorów niebieski ma działanie uspokajające i chłodzące. Jest kolorem harmonijnym oraz działa odprężająco i rozluźniająco. Osoby nerwowe lub mające problemy ze snem powinny otaczać się odcieniami koloru niebieskiego.

Zielony

Zielony to przede wszystkim kolor natury – dlatego symbolizuje głównie naturalność i harmonię, relaks, spokój i pogodę ducha. To również kolor nadziei i życia, zdrowia i płodności. Jest kojarzony z wolnością i bezpieczeństwem. Często oznacza nowy początek. Zielony ma też jednak negatywne skojarzenia z trucizną – stąd niemieckie wyrażenie „giftgrün” (jaskrawozielony lub szpetny zielony).

Zielony jako kolor ma działanie łagodzące, uspokajające i odprężające. Oprócz tego działa odświeżająco i regenerująco.

Kobieta pracująca w ogrodzie — © maryviolet – adobe.stock.com

Czerwony

Już od dzieciństwa łączymy kolory z określonymi przedmiotami. W przypadku koloru czerwonego za typowo czerwone owoce uważa się na przykład truskawki albo maliny. Czerwony symbolizuje życie, siłę, witalność, aktywność, siłę i dynamikę. To kolor miłości i pasji, ale z drugiej strony również krwi. Czerwony jest kojarzony z karami, walką i zakazami. Ma działanie alarmujące i przykuwa uwagę.

Czerwony ociepla i motywuje – jednak też denerwuje. Stymuluje i aktywuje, ale może też wywoływać agresywną atmosferę i niepokój.

Żółty

Wiele osób, kiedy myśli o kolorze żółtym, widzi banany. Albo płaszcz przeciwdeszczowy. Żółty to kolor słońca i najbardziej jaskrawy kolor w całej palecie barw. Symbolizuje ciepło, aktywność i kreatywność, dojrzałość, siłę, sukces i szczęście. Żółty kolor jest szczególnie popularny w Chinach. To również kolor pełen sprzeczności, który jest kojarzony także ze zdradą, chciwością, kłamstwem albo obłędem, a także wykorzystywany do ostrzegania o różnych rzeczach.

Żółty jest idealnym kolorem dla osób z depresyjnym usposobieniem, ponieważ jest kojarzony z optymizmem, pogodą ducha, przyjaznością i zaufaniem. Dodatkowo żółty poprawia również zdolność koncentracji.

Kolory pastelowe

Pastele to jasne odcienie kolorów podstawowych i wtórnych. Charakteryzują się wyjątkowo wysokim udziałem bieli. Dlatego zwykle nie można ich znaleźć na typowej palecie malarskiej. Przypisuje się im „podwójną osobowość”: z jednej strony posiadają wszystkie właściwości koloru, z którego pierwotnie się wywodzą. Na przykład brudny róż posiada wszystkie właściwości przypisywane czerwieni, a jednocześnie wykazuje działanie uspokajające. Ogólnie rzecz biorąc, kolory pastelowe są kojarzone z wiosną i latem.

Impresjoniści często malowali swoje obrazy w odcieniach pastelowych. Malarze ci używali jasnych odcieni zamiast ciemnych, które wówczas można było znacznie częściej zobaczyć na obrazach. Podczas malowania skupiali się na odbiorze ich dzieł zmysłami zamiast opowiadać na swoich obrazach różne historie. Dany przedmiot lub kolor był malowany ze względu na swoje barwy, a nie ze względu na sam obiekt.

Z perspektywy psychologii kolorów odcienie pastelowe działają odprężająco, rozluźniająco i chłodząco. Tworzą również harmonijną atmosferę.

Małe dziecko na konstrukcji QUADRO Adventure Home Petrol — QUADRO Adventure Home Petrol

Postrzeganie kolorów przez dzieci

Kolory odgrywają ważną rolę w rozwoju dzieci, przede wszystkim dlatego, że dzieci mają do nich intuicyjny dostęp. Noworodki czują się dobrze w otoczeniu koloru czerwonego; dlatego nowo narodzone dzieci często owija się czerwonym kocykiem – czerwień ma bowiem wyjątkowo uspokajające działanie. Badacze z Surrey Baby Lab przypuszczają, że kolor czerwony kojarzy się noworodkom z wnętrzem brzucha mamy – a tam czuły się bezpiecznie. Z kolei badacze kanadyjscy odkryli, że wiele noworodków nie rozpoznaje niebieskiego. Wynika to z tego, że czopek w siatkówce oka, który odpowiada za kolor niebieski, rozwija się jako ostatni.

Zwłaszcza małe dzieci potrzebują intensywnych kolorów, aby dobrze rozwijać umiejętność myślenia przestrzennego. Kontrasty kolorystyczne ułatwiają im rozeznanie w przestrzeni, zwłaszcza że umiejętność widzenia trójwymiarowego i percepcja głębi nie są jeszcze dobrze wykształcone u małych dzieci. Dlatego zaleca się wybierać na początku zabawki w jaskrawych kolorach oraz z silnymi kontrastami. – Inaczej mózg małego dziecka może być przeciążony. Dzieci dobrze postrzegają jaskrawe kolory z wyraźnymi kontrastami.

Niemowlaki od mniej więcej 3. do 4. miesiąca życia potrafią rozpoznawać wszystkie kolory podstawowe. Wraz z dalszym rozwojem stopniowo poszerza się również spektrum światła widzialnego. Co zadziwiające, dopiero młodzież dobrze rozpoznaje delikatne kolory pastelowe. Wcześniej dzieci klasyfikują jako dostatecznie ważne – i tak naprawdę dostrzegają – co do zasady to, co jest jaskrawe i pełne kontrastów. Dlatego naukowcy radzą, aby przedstawiać dzieciom całą paletę barw, ponieważ wspomaga to ich rozwój w tym obszarze. Znakomicie nadają się do tego kolorowe zabawki w wyrazistych kolorach.

Czy dzieci mają ulubiony kolor?

Oczywiście – często nawet kilka. Ulubiony kolor może zmieniać się w zależności od nastroju i humoru oraz zależy od różnych czynników występujących w życiu dziecka: od kolorów ukochanej drużyny piłkarskiej, koloru ulubionego sweterka, koloru turkusowego morza, nad którym rodzina spędziła wakacje. Zasadniczo dzieci lubią intensywne kolory. W ten sposób odgraniczają się od świata dorosłych, który jest definiowany przez modę i kolorystyczne trendy. Dr Anna Franklin z Surrey Baby Lab odkryła, że niemowlaki najczęściej interesują się takimi kolorami, jak niebieski, czerwony, fioletowy i pomarańczowy. Podczas swojego eksperymentu stwierdziła, że niemowlaki tracą zainteresowanie tymi kolorami, kiedy pokazuje się im różne odcienie kolorów, na przykład różne odcienie niebieskiego. Małe dzieci ponownie zaczynają wykazywać zainteresowanie, kiedy pokazuje się im nowy kolor, na przykład zielony albo czerwony.

Niektóre dzieci potrafią rozróżniać kolory w sposób werbalny już od 2. roku życia, inne dopiero od 4. roku życia. Nazwy podstawowych kolorów takich jak czerwony, zielony i niebieski standardowo należą do zasobu słownictwa trzylatków. Dr Nicola Pitchford z Nottingham i jej koleżanka prof. Kathy Mullen z McGill University w Kanadzie odkryły, że dzieci szybciej nazywają kolory, które lubią. Kolory, które nie są ich ulubionymi kolorami, na przykład brązowy albo szary, zaczynają nazywać później. Badaczki przypuszczają, dlaczego tak się dzieje: kolory podstawowe częściej występują w książkach, które czyta się małym dzieciom – dlatego dzieci je lubią. Dr Pitchford zbadała upodobania dzieci i odkryła, że najmłodsi preferują głębokie, intensywne kolory przed bladymi odcieniami tej samej barwy.

Oddziaływanie kolorów na dziecięcą psychikę

Marilyn Read, wybitna profesor z Oregon State University, uważa, że kolory są ważne dla zdrowia psychicznego dzieci. Przyjrzała się pomieszczeniom w przedszkolach i stwierdziła, że w sali z czerwoną ścianą dzieci chętniej się ze sobą bawiły niż w sali, w której wszystkie ściany były białe. Z drugiej strony zbyt kolorowe otoczenie, które często występuje w przedszkolach, zwiększało wśród dzieci niepokój, a nawet wywoływało złość.

Sauna z fioletowym światłem — © tilo grellmann – adobe.stock.com

Kolory mogą pozytywnie wpływać na zdrowie oraz nastrój i dzieci, i dorosłych. Efekt ten jest wykorzystywany w saunach świetlnych, w których oprócz ciepła istotną rolę odgrywają różne kolory. Podejrzewa się, że choroby powstają w wyniku braku równowagi w życiu. Kolory mogą przyczynić się do przywrócenia takiej równowagi. Tak samo jak w saunie świetlnej, różne kolory występujące w otoczeniu mogą oddziaływać na nasze ciało oraz je stymulować. Często jest tak, że dzieci preferują kolory, które akurat odpowiadają na ich potrzeby emocjonalne. Działa to podobnie jak z jedzeniem: nasze ciało najlepiej wie, jakich substancji odżywczych mu brakuje – i zwykle mamy wtedy apetyt na konkretne produkty. Chyba że mechanizm ten jest zakłócony.

Dzieci lubią kolory również w jedzeniu. Sałatka z różnymi rodzajami warzyw nie tylko stymuluje zmysły, lecz także sprawia dużo radości i znika z talerza w mgnieniu oka. Dlatego bogactwo kolorów jest ważne również na talerzu. Dodatkowo: im bardziej kolorowa sałatka, tym więcej witamin.

Co ciekawe, są ludzie, którzy czują smak lub zapach kolorów, a nawet je słyszą. Zjawisko to nosi nazwę synestezji. Jest to stan, w którym różne wrażenia zmysłowe są ze sobą połączone, w rezultacie czego niektóre osoby potrafią odbierać kolory na przykład za pomocą innego zmysłu. Synestezja nie jest chorobą – wręcz przeciwnie: połączenie różnych zmysłów wzbogaca i urozmaica życie osób, które posiadają taką zdolność. Neuropsycholożka Schreiter wyjaśnia nawet, że niemowlaki nie potrafią rozdzielać swoich zmysłów; taką umiejętność nabywają dopiero później. Zatem wszyscy rodzimy się ze zdolnością synestezji.

Bazar z przyprawami w Indiach — © curioso.photography – adobe.stock.com

Kolory przyczyniają się również do tego, że dzieci potrafią wyrażać swoje nastroje i emocje podczas malowania lub rysowania – podobnie jak profesjonalni malarze. Co ciekawe, dorośli przyporządkowują poszczególne kolory do konkretnych nastrojów, tak jak nauczyli się tego robić w ciągu swojego życia. Marcel Zentner z Uniwersytetu Genewskiego odkrył, że dzieci nie potrafią przyporządkowywać kolorów w taki sposób. Dzieci używają różnych kolorów do wyrażania określonego uczucia. Na przykład malują twarze, które chcą przedstawić jako szczęśliwe, na czerwono. Smutek wyrażają za pomocą koloru niebieskiego – inaczej niż dorośli, którzy wyrażają go kolorem czarnym. Natomiast złość ma u dzieci różne kolory. Na podstawie dziecięcych rysunków można wyciągnąć wniosek, że jasne kolory zwykle oznaczają szczęście, natomiast ciemne kolory symbolizują smutek.

Dziewczynka stojąca przed konstrukcją QUADRO Evolution Home Mint — QUADRO Evolution Home Mint

Uzdrawiająca moc kolorów

Uzdrowicielka Dana Kümmeler uważa, że kolory mają uzdrawiającą moc, co potwierdzają nawet badania naukowe. Ze względu na różne częstotliwości światła widzialnego kolory mogą mieć różne działanie: kolor czerwony daje poczucie ciepła, a kolor niebieski emanuje chłodem. Odcienie pomiędzy czerwonym i żółtym działają na dzieci stymulująco i mobilizująco, a zielony relaksuje – ma też moc uzdrawiającą. Niebieski jako kolor nieba i nocy ma działanie uspakajające, koi duszę i odświeża. Biorąc pod uwagę te aspekty, dobrze jest wykorzystywać kolory w sposób przemyślany albo dać dzieciom wybór, jakimi kolorami chcą się otaczać. Niebieski i zielony mogą przynieść ulgę niespokojnym dzieciom, które mają skłonność do agresji. Z kolei czerwony i pomarańczowy mogą działać stymulująco na spokojniejsze czy lękliwe maluszki.

Mężczyzna pływający na łódce w Indiach — © roop dey – adobe.stock.com

Również odcienie pastelowe działają uspokajająco i wnoszą harmonię. Są delikatniejsze, bardziej wyrafinowane i często odpowiadają za twórcze wrażenia. Dlatego znakomicie wspomagają rozwój intelektualny dziecka. Nie tylko roztaczają bezpieczną i komfortową aurę, lecz także wnoszą radość, optymizm i lekkość. Dodatkowo nadają się do stosowania w przypadku nadaktywnych dzieci. Pamiętaj jednak, aby pokój dziecięcy, w którym dominują odcienie pastelowe, ożywić nieco innymi, odważniejszymi akcentami kolorystycznymi.

Najlepiej jest stworzyć w pokoju dziecięcym różne sekcje kolorystyczne, o ile pomieszczenie jest dostatecznie duże. Przykładowo: kącik odpoczynkowy dla małych dzieci w odcieniach pastelowych, miejsce do spania w odcieniach koloru niebieskiego, kącik do zabawy w intensywnych, stymulujących kolorach – takie rozwiązanie wspomaga rozwój najmłodszych.

Różowy dla dziewczynek, niebieski dla chłopców?

Niekoniecznie! Dziewczynki nie wybierają koloru różowego same z siebie. Po prostu tak się przyjęło w naszej kulturze. To internet, programy telewizyjne oraz koleżanki i koledzy przekonują, że dziewczynki powinny otaczać się różem, i dlatego dziewczynki często wybierają ten kolor. Co ciekawsze, również chłopcy lubią różowy – przynajmniej dopóty, dopóki nie dowiedzą się, że różowy jest obciachowy. Najwyższy czas, żeby skończyć z tym stereotypem. Dlatego obserwuj swoje dzieci, pozwól im wybierać kolory i wspieraj tym samym ich wolną wolę (o ile ich decyzje nie stanowią żadnego zagrożenia). Takie rozwiązanie jest znacznie lepsze od podążania popularnym nurtem konsumenckim.

Chłopiec bawiący się na konstrukcji QUADRO Adventure Home Berry — QUADRO Adventure Home Berry

Kolory QUADRO

CLASSIC

Na szczęście produkty QUADRO są różnorodne i oferują szeroką paletę kolorów zaspokajających wszystkie potrzeby w zależności od nastroju. Zestawiliśmy najpopularniejsze kolory, aby stymulować dziecięcą wyobraźnię: niebieski, zielony, żółty i czerwony można znaleźć we wszystkich modułach CLASSIC – i to w ciekawych kombinacjach kolorystycznych. Dzięki temu dzieci – o ile są dostatecznie duże – podczas budowania konstrukcji uczą się rozróżniać kolory i przyporządkowywać je zgodnie z instrukcją montażu. Wspólnie z rodzicami mogą nazywać poszczególne odcienie. Intensywne kolory podstawowe nie tylko uczą dzieci, jak postrzegać kolory, lecz także uczą je orientacji w przestrzeni.

Dziecko na konstrukcji QUADRO Evolution — QUADRO Evolution + zestaw modułów XXL z otworami

Aby dzieci długo cieszyły się kolorami, moduły QUADRO są w całości barwione. Dzięki temu konstrukcje wspinaczkowe można ustawiać zarówno w pomieszczeniach, jak i na zewnątrz: są znakomicie zabezpieczone przed promieniowaniem UV, w związku z czym mogą stać w ogrodzie przez cały rok. Nasze konstrukcje wspinaczkowe i zjeżdżalnie są również odporne na chlorowaną wodę; można je więc spokojnie wstawić do basenu. Dzięki temu możliwości montażu są nieograniczone.

HOME

Na podstawie wiedzy, jaką zdobyliśmy w trakcie pracy projektowej, powstała nowa seria HOME marki QUADRO. Kolory są tutaj spokojne i przyjazne, i często występują przyjemne odcienie pastelowe: petrol, mint i berry. Moduły w tych kolorach nadają się zwłaszcza do aranżacji spokojnego kącika w pokoju dziecięcym albo salonie; dzięki temu wtapiają się harmonijnie i dyskretnie w wystrój danego pomieszczenia. Kolory te można znakomicie łączyć z wieloma innymi delikatnymi odcieniami: petrol z innymi odcieniami niebieskiego, mint z odcieniami zieleni lub koloru brzoskwiniowego; berry z delikatnym różem albo intensywnym kolorem liliowym, ale też fioletem i jasnym zielonym. Wszystkie kolory HOME świetnie pasują do różnych odcieni szarości i dobrze komponują się z białymi dodatkami. Serię HOME polecamy również dla dzieci nadaktywnych, którym subtelne kolory pomagają się wyciszyć. Oczywiście też dla wszystkich innych dzieci, które mają już inne zabawki w tych kolorach – seria HOME stanowi świetne uzupełnienie.