Waarom is deze tomaat zwart? – Over de psychologie van kleuren en hun effect op ouders en kinderen

Kleurenpalet — © Zooropa – adobe.stock.com

Kinderen houden van kleuren! Zelfs als ze soms niet kunnen beslissen, welke kleur ze nu precies het allermooiste vinden. Ook als volwassene voelen we ons verbonden met veel kleuren, maar we hebben er wel een iets andere relatie mee. Waarom dat zo is en hoe dit met elkaar te verenigen valt, of het nu gaat om de keuze van de inrichting van het huis of van speelgoed, lees je allemaal in dit artikel.

Kleurenspectra — © sdcrea – adobe.stock.com

Hoe nemen wij kleuren überhaupt waar?

Wat gebeurt er als we een blauwe auto zien rijden? Is de kleur blauw de eigenschap van de auto? Absoluut niet. Het is eerder zo dat wij de auto als blauw waarnemen. De eerste zoogdieren die op aarde leefden, zouden het namelijk niet eens hebben gekund, omdat ze alleen licht met een lange en korte golflengte konden onderscheiden. Omdat ze ’s nachts actief waren, was dat ook voldoende. In tegenstelling tot deze zoogdieren heeft de mens drie soorten kegeltjes op het netvlies: de eerste reageert gevoelig op blauw, de tweede op groen en de derde op rood. Alle kleuren die wij kunnen zien, worden samengesteld uit een mix van deze kleuren. Daarom spreekt men bij beeldschermen bijna altijd van de RBG-kleurruimte: door drie primaire kleuren in een bepaalde verhouding met elkaar te mengen, kunnen ongeveer 16 miljoen verschillende kleuren worden weergegeven. Daarentegen wordt het CMYK-kleurmodel gebruikt als men het over de printer heeft. Hierbij worden de kleuren anders gemengd, en weliswaar op basis van blauw (cyan), rood (magenta), geel (yellow) en een deel zwart (key). – Als er in dit geval licht op de auto uit het voorbeeld valt, worden alleen de blauwe kleurdelen gereflecteerd en daardoor door ons waargenomen. Alle andere delen van het lichtspectrum worden door de auto geabsorbeerd; wij zien ze niet.

Oldtimer op Cuba — © akturer – adobe.stock.com

Hoe wij een kleur waarnemen, hangt ook af van de lichtbron. Als we bijvoorbeeld een tomaat belichten met groen licht, lijkt ze zwart. Het is dus echt allemaal een kwestie van waarneming. Laat staan als we stilstaan bij de verschillende soorten kleurenblindheid. Hoe ziet iemand met roodblindheid, dus iemand die een van kegeltjes mist, eigenlijk een tomaat?

Interessant genoeg zijn er ook kleuren die helemaal geen kleuren zijn: zwart, wit en grijs. Wetenschappelijk gezien zijn ze feitelijk geen kleuren, ook al worden ze door het menselijke oog als zodanig waargenomen. Daarom worden ze ook wel aangeduid als achromatische kleuren of niet-bonte kleuren. Bij zwart wordt het licht, dat op een voorwerp valt, volledig geabsorbeerd. Om dezelfde reden zijn ‘’s nachts alle katten grijs’ (ook die met een rode vacht) – dan ontbreekt wederom de lichtbron waardoor er niets kan worden gereflecteerd. Bij witte voorwerpen wordt echter het licht volledig teruggestraald en lijken ze wit.

Zoals je vast wel weet, zijn dieren in staat om licht van andere golflengtes te zien. Bijen worden bijvoorbeeld aantrokken door de bloemetjes van speenkruid, die ultraviolet licht reflecteren. Voor bijen lijkt het hartje van het bloemetje donkerder, terwijl wij het doorgaans als geel waarnemen.

Bloem, door de ogen van een bij — © jsr548 – adobe.stock.com

Kleurwaarneming in verschillende culturen

De kleurwaarneming hangt niet alleen af van de opbouw van ons oog of van de belichting. De cultuur waarin wij als kind zijn opgegroeid, is in dit opzicht ook bepalend. Er zijn volken die taalkundig geen onderscheid kunnen maken tussen groen en blauw, bijvoorbeeld Vietnamezen. In Polen bestaan er compleet verschillende woorden voor (licht-)blauw (‘niebieski’) en donkerblauw (‘granatowy’). Dat kleuren in alle talen een belangrijke rol spelen, kun je afleiden aan de vele uitdrukkingen en gezegden rond diverse kleuren – waarbij de kleur in elke taal voor iets anders kan staan.

Iemand die in een van de Duitstalige gebieden ‘blau’ (blauw) is, doet er goed aan om een volgende keer minder alcohol te drinken. Dan toch liever grijs zijn als in Frankrijk (‘être gris’) – als je ‘grijs’ bent, ben je namelijk slechts een beetje aangeschoten. Wie zich in Engelstalige landen blauw voelt (‘to feel blue’), is daarentegen terneergeslagen – maar moet echter niet zijn verdriet gaan verdrinken. 😉 Een ‘blauäugiger’ (blauwogig) mens is in het Duitse taalgebied naïef, met ‘blue eyed boy’ wordt in Engelstalige landen daarentegen een lieveling of favoriet aangeduid.

Als ze in Duitstalige landen iemand niet mogen, zeggen ze ‘er ist uns nicht grün’ (hij is voor ons niet groen). Daar zijn ze ook ‘grün oder gelb vor Neid’ (groen of geel van jaloezie) als iemand iets heeft wat ze zelf ook zo graag zouden willen hebben. Dat is in Engeland bijna net zo (‘green with envy’). In Frankrijk ben je groen van woede (‘être vert de rage’) – en niet rood zoals in Duitsland. Daar heb je ook een gele lach, maar niet vanwege de kleur van je tanden. Met ‘rire jaune’ wordt namelijk geforceerd lachen bedoeld.

Deze voorbeelden laten zien welke symboliek erachter alle kleuren schuilgaat en hoe ze in bepaalde omstandigheden het bewustzijn van een natie of van elk individu kunnen beïnvloeden. De verschillen vloeien voort uit geografische omstandigheden, de geschiedenis of de religie. In Azië is wit bijvoorbeeld de kleur van de rouw. Maar enkele landen, dat wil zeggen van Groot-Brittannië tot Duitsland, de VS en Australië, van Maleisië tot China, hebben één ding gemeen: de lievelingskleur is blauw. Deze voorkeur komt waarschijnlijk door het feit dat ook de lucht en de zee blauw zijn, en dat de meeste mensen daarbij positieve associaties hebben.

Kleurensymboliek/kleurenpsychologie

Blauw

Blauw als kleur van de lucht en het water staat voor diepte en weidsheid. De kleur straalt rust, stabiliteit en oneindigheid uit. In figuurlijke zin staat ze voor harmonie, trouw, sympathie en eerlijkheid. Bovendien oogt ze fris en vriendelijk. Blauw symboliseert waarheid en ernst. Daarom is de kleur vaak te vinden in logo’s van bedrijven; het is ook de kleur van veel sociale netwerken. Aan de andere kant kan blauw ook als kil en gedistantieerd worden gezien.

Afbeelding van een landschap met bergen en water — © balate dorin – adobe.stock.com

Binnen de kleurenpsychologie heeft blauw een rustgevend en kalmerend effect. Het zorgt voor harmonie en werkt ontspannend en bevrijdend. Nerveuze mensen of mensen met slaapstoornissen doen er goed aan om zich te omgeven met blauwtinten.

Groen

Groen is vooral in de natuur te vinden, staat hoofdzakelijk voor natuurlijkheid en harmonie, ontspanning, rust en opgewektheid. Groen is ook de kleur van de hoop en het leven, van de gezondheid en de vruchtbaarheid. Ze wordt geassocieerd met vrijheid en veiligheid. Vaak staat ze voor een nieuw begin. In negatieve zin wordt groen met gif geassocieerd – daar komt ook het woord ‘gifgroen’ vandaan.

Groen als kleur draagt bij aan evenwicht, heeft een rustgevend en ontspannend effect. Het heeft een opwekkende en regenererende werking.

Vrouw aan het tuinieren — © maryviolet – adobe.stock.com

Rood

Van kinds af aan verbinden wij kleuren met bepaalde voorwerpen. Bij de kleur rood denken we bijvoorbeeld al snel aan aardbeien of frambozen als we een rode fruitsoort moeten noemen. Rood staat voor leven, kracht, vitaliteit, activiteit, standvastigheid en dynamiek. Het is de kleur van de liefde en de hartstocht, maar aan de andere kant ook die van het bloed. Rood symboliseert straf, strijd en staat voor verboden. Het werkt alarmerend en waarschuwt.

Rood heeft een verwarmend en inspirerend effect – maar windt ook op. Het stimuleert en activeert, kan echter ook een agressieve stemming of onrust tot gevolg hebben.

Geel

Bij geel denken veel mensen het eerste aan bananen. Of aan een regenjas. Geel is de kleur van de zon en de felste kleur in het hele kleurenspectrum. Ze staat voor warmte, activiteit en creativiteit, voor wijsheid, kracht, succes en geluk. In China is deze kleur uitermate geliefd. Maar ze bergt ook tegenstellingen in zich en staat net zo goed voor verraad, hebzucht, leugens, krankzinnigheid of wordt als waarschuwing gebruikt.

Handen met gele kleurpoeder — © mikhail – adobe.stock.com

Geel is ideaal voor mensen die last hebben van een depressieve stemming, omdat ze met optimisme, vrolijkheid, vriendelijkheid en vertrouwen wordt geassocieerd. Bovendien verhoogt de kleur ook het concentratievermogen.

Pastelkleuren

Pasteltinten zijn lichte schakeringen van primaire- of secundaire kleuren. Ze kenmerken zich door een zeer groot aandeel wit. Daarom zijn ze meestal niet te vinden op het gebruikelijke palet van een schilder. Men beweert dat ze een ‘dubbele persoonlijkheid’ bezitten: aan de ene kant staan ze voor alle eigenschappen van de kleur waarvan ze oorspronkelijk afstammen. Oudroze bezit bijvoorbeeld alle eigenschappen die aan rood worden toegeschreven, tegelijkertijd heeft ze ook een rustgevend effect. Over het algemeen worden pastelkleuren met de lente en de zomer geassocieerd.

Schilderijen van impressionistische schilders onderscheiden zich met name door pasteltinten. De schilders gebruikten lichte tinten in plaats van de donkere die in die tijd veel vaker op schilderijen te zien waren. Bij het schilderen concentreerden ze zich op de zintuiglijke waarneming, in plaats van dat ze verhalen wilden vertellen in hun werken. Een voorwerp of een kleur werd omwille van zijn kleuren geschilderd, niet omdat het in hoofdzaak om het voorwerp zelf ging.

Vanuit de kleurenpsychologie gezien, hebben pasteltinten een ontspannend, bevrijdend en kalmerend effect. Ze zorgen voor een harmonieuze stemming.

Kindje op QUADRO Adventure Home Petrol — QUADRO Adventure Home Petrol

Kleurwaarneming door kinderen.

Kleuren spelen een belangrijke rol in de ontwikkeling van kinderen, vooral omdat ze een intuïtieve toegang tot hen hebben. Pasgeborenen voelen zich heel erg op hun gemak als ze door de kleur rood worden omgeven; daarom is het niet ongebruikelijk om ze na de geboorte in een rode doek te wikkelen, want dat werkt heel rustgevend. Onderzoekers van het Surrey Baby Lab vermoeden dat de rode kleur hen aan het binnenste van de buik van hun moeder herinnert – daar hebben ze zich heel fijn en geborgen gevoeld. Canadese onderzoekers kwamen er op hun beurt achter dat veel pasgeborenen geen blauw kunnen zien. Dat komt doordat het kegeltje dat verantwoordelijk is voor de kleur blauw als laatste wordt ontwikkeld.

Vooral kleine kinderen hebben kleuren nodig, zodat hun ruimtelijk denken zich zo goed mogelijk kan ontplooien. Kleurcontrasten maken het hun gemakkelijker om de ruimte beter te registreren, vooral omdat het driedimensionale zicht en de waarneming van diepte bij kleine kinderen nog niet ontwikkeld is. Daarom is het goed om juist in het begin te kiezen voor speelgoed in felle kleuren en met sterke contrasten. Anders zouden de hersenen van het kindje wel eens overbelast kunnen raken. Felle kleuren met sterke contrasten worden daarentegen zeer goed waargenomen door kinderen.

Vanaf een leeftijd van ongeveer drie tot vier maanden kunnen baby’s alle basiskleuren herkennen. Daarna ontwikkelt het kleurenspectrum zich door de jaren heen steeds verder. Het is verbazingwekkend dat jongeren pas in de pubertijd zachte pastelkleuren goed uit elkaar kunnen houden. Voor die tijd wordt hoofdzakelijk alles wat fel en contrasterend is als belangrijk genoeg geclassificeerd, zodat een kind het ook echt kan zien. Wetenschappers adviseren daarom kinderen in visueel opzicht het hele kleurenpalet aan te bieden om hun ontwikkeling op dit gebied te stimuleren. Hiervoor is bij uitstek kleurrijk speelgoed in felle kleuren geschikt.

Hebben kinderen een lievelingskleur?

Zeker! Meestal zelfs meer dan een. Want de lievelingskleur kan zomaar veranderen en hangt af van diverse factoren in het leven van het kind: van de kleuren van het favoriete voetbalelftal, de kleur van de lievelingstrui, van de turquoise zee waaraan het gezin de vakantie heeft doorgebracht. Doorgaans houden kinderen van felle kleuren. Daarmee bakenen ze zichzelf af van de wereld van hun ouders die wat kleur betreft door mode en trends wordt bepaald. Dr. Anna Franklin van het Surrey Baby Lab is erachter gekomen dat baby’s zich het meeste interesseren voor de kleuren blauw, rood, lila en oranje. In haar experiment stelde ze vast dat ze hun interesse verloren zodra ze diverse schakeringen van een kleur te zien kregen, bijvoorbeeld verschillende blauwtinten. De kleine kinderen letten weer meer op, zodra er een nieuwe kleur werd getoond, bijvoorbeeld groen of blauw.

Sommige kinderen kunnen al vanaf hun tweede levensjaar kleuren benoemen, andere pas als ze vier jaar oud zijn. Gemiddeld behoren de woorden van de basiskleuren rood, groen en blauw al tot de woordenschat van driejarigen. Dr. Nicola Pitchford uit Nottingham en haar collega prof. Kathy Mullen van de McGill University in Canada kwamen erachter dat kinderen vooral hun lievelingskleuren heel snel kunnen benoemen. Kleuren die ze niet zo mooi vinden, zoals bruin en grijs, komen pas later. De wetenschappers vermoeden ook waarom dat zo zou kunnen zijn: de basiskleuren duiken heel vaak op in boeken die kleine kinderen krijgen voorgelezen. Daarom houden kinderen vaak van deze kleuren. Dr. Pitchford onderzocht de voorkeuren van kinderen en kwam erachter dat ze de verzadigde, felle kleuren verkiezen boven de blekere schakeringen van dezelfde kleur.

Impact van kleuren op de psyche van het kind

Marilyn Read, buitengewoon hoogleraar aan de Oregon State University, is van mening dat kleuren belangrijk zijn voor de mentale gezondheid van kinderen. Ze onderzocht de binnenzijde van gebouwen in kinderdagverblijven en kwam erachter dat een rode muur in een ruimte ervoor zorgt dat kinderen meer samenspelen dan wanneer alle muren wit zouden zijn geweest. Aan de andere kant maakt een te kleurrijke omgeving, zoals dat vaak het geval is in kinderdagverblijven, de kinderen onrustig of zelfs angstig.

Lichtsauna met violet licht — © tilo grellmann – adobe.stock.com

Kleuren kunnen onze gezondheid en die van onze kinderen stimuleren of onze stemming beïnvloeden. Dit effect wordt gebruikt in een lichtsauna waarin behalve warmte diverse kleuren, waaraan je wordt blootgesteld, een rol spelen. Reden: men gaat ervan uit dat ziektes ontstaan door een gebrek aan evenwicht in het leven. De therapeutische werking van kleuren kan bijdragen aan het herstel van dit evenwicht. Net als in de sauna kan het lichaam door diverse kleuren in de omgeving worden beïnvloed en gestimuleerd. Vaak is het zo dat kinderen zich aangetrokken voelen tot de kleuren die ze op dat moment in emotioneel opzicht nodig hebben. Het werkt net zo als bij het eten: het lichaam weet het beste aan welke voedingsstoffen het behoefte heeft – en juist daarin hebben wij dan trek. Tenzij dit mechanisme uit balans is geraakt.

Ook wat de kleur van levensmiddelen betreft, houden kinderen van een kleurrijk palet. Een salade met veel verschillende groentesoorten stimuleert niet alleen de zintuigen, maar zorgt ook voor plezier en wordt met smaak verorberd. Daarom is het goed om ook bij het eten voor variatie te zorgen. Bovendien geldt: hoe kleurrijker de salade, des te meer vitamines de kinderen binnen krijgen.

Overigens: er zijn zelfs mensen die kleuren kunnen proeven, horen of ruiken. Dit fenomeen wordt synesthesie genoemd. Bij synesthesie worden verschillende zintuigen met elkaar verbonden, zodat sommige mensen bijvoorbeeld kleuren met een ander zintuig kunnen waarnemen. Synesthesie is geen ziekte, integendeel: de verbinding van de zintuigen verrijkt het leven van de mensen met synesthesie en maakt het leven gevarieerder. Neuropsycholoog Schreiter zegt zelfs dat baby’s hun zintuigen nog niet volledig kunnen scheiden; dat gebeurt pas later. Dat betekent dat we allemaal als synestheten worden geboren.

Specerijenmarkt in India — © curioso.photography – adobe.stock.com

Kleuren zorgen ervoor dat kinderen uitdrukking kunnen geven aan hun stemming en gevoelens als ze schilderen of tekenen, net zo als de professionele schilders. Interessant daarbij is het feit dat volwassenen afzonderlijke kleuren associëren met bepaalde stemmingen, zoals ze dat in de loop van hun leven hebben geleerd. Marcel Zentner van de Universiteit van Genève kwam erachter dat bij kinderen geen sprake is deze kleurassociatie: kinderen gebruiken verschillende kleuren om een bepaald gevoel uit te drukken. Ze schilderden bijvoorbeeld gezichten die er gelukkig uit moesten zien, met de kleur rood. Verdriet drukten ze uit met blauw, niet met zwart zoals de volwassenen. Woede had in de schilderingen van de kinderen juist weer heel andere kleuren. De kindertekeningen hadden gemeen dat felle kleuren doorgaans met geluk werden geassocieerd en de donkere kleuren eerder met verdriet.

Meisje voor QUADRO Evolution Home Mint — QUADRO Evolution Home Mint

De helende werking van kleuren

‘Heilpraktikerin’ (natuurgenezer) Dana Kümmeler beschouwt kleuren als een zachte weg naar genezing die zelfs wetenschappelijk is aangetoond. Door de verschillende frequenties hebben kleuren een verschillend effect: de kleur rood roept een gevoel van warmte op, blauw van kilte. Tinten die tussen rood en geel kunnen worden ingedeeld, hebben een stimulerend en verwarmend effect op kinderen, groen een ontspannend effect – het heeft een helende werking. Blauw als kleur van de lucht en nacht zorgt voor kalmte, brengt de ziel tot rust en werkt verfrissend. Tegen deze achtergrond is het verstandig om kleuren doelgericht toe te passen of het gewoon aan je kinderen zelf over te laten met welke kleuren ze zich willen omringen. Onrustige kinderen, die neigen naar agressief gedrag, kunnen baat hebben bij blauw en groen om te kalmeren. Rustigere kinderen, die misschien angstig zijn aangelegd, kunnen door rood en oranje worden geactiveerd.

Man op boot in India — © roop dey – adobe.stock.com

Pasteltinten hebben ook een rustgevend en harmonisch effect. Ze zijn vaak zachter, gecultiveerder en maken vaak een intellectuele indruk. Daarmee zijn ze bij uitstek geschikt om het intellect van het kind te stimuleren. Ze stralen naast veiligheid en comfort ook vreugde, optimisme en lichtheid uit. Verder kunnen ze ook worden gebruikt bij hyperactieve kinderen. Je moet echter niet vergeten om een kinderkamer met hoofdzakelijk pastelkleuren door andere, meer gedurfde kleuraccenten op te vrolijken.

Als de kamer groot genoeg is, is het goed om gedeeltes van de kinderkamer verschillend in te richten. Dat kun je doen door bijvoorbeeld een rustgevend hoekje in pasteltinten te creëren en daarnaast een plek in blauwtinten om te slapen en een speelhoek met felle, stimulerende kleuren om te spelen en te ravotten.

Roze voor meisjes, blauw voor jongens?

Hoezo? Meisjes kiezen er niet bewust voor om van roze te houden. Dat wordt cultureel bepaald. Op internet, televisie en in de vriendenkring wordt de indruk gewekt dat felroze of zachtroze voor meisjes bedoeld is, en dat nemen ze vaak aan. Nog interessanter is het volgende: ook jongens houden van roze, althans zolang ze er niet achter komen dat het niet cool is. Hoog tijd dus om dit cliché definitief de wereld uit te helpen! Daarom moet je je kinderen gadeslaan, ze voorstellen laten doen en ze zodoende in hun vrije keuze te ondersteunen (voor zover het ongevaarlijke keuzes betreft). Dat is veel beter dan klakkeloos de wijdverbreide aannames van de consumptiemaatschappij te volgen.

Jongen met QUADRO Adventure Home Berry — QUADRO Adventure Home Berry

De QUADRO kleuren

CLASSIC

Gelukkig is QUADRO divers en bieden we een kleurenpalet voor elk humeur en voor alle behoeften. Wij hebben de populairste kleuren samengesteld om de fantasie van kinderen te stimuleren: blauw, groen, geel en rood zijn in alle CLASSIC bouwpakketten te vinden, en dat allemaal door elkaar. Dat zorgt ervoor dat kinderen bij het bouwen, als ze daar oud genoeg voor zijn, de kleuren leren onderscheiden, en ze kunnen ordenen zoals in de handleiding staat beschreven. Samen met hun ouders kunnen ze de afzonderlijke kleuren benoemen. De felle kleuren dragen niet alleen bij aan de ontwikkeling van de kleurwaarneming van kleine kinderen, maar ook aan hun ruimtelijk inzicht.

Kind op QUADRO Evolution — QUADRO Evolution + Gatenpaneelset XXL

Om ervoor te zorgen dat kinderen lang plezier hebben van de kleuren, zijn de QUADRO onderdelen door en door geverfd. De klimrekken kunnen daardoor niet alleen binnenshuis worden gebruikt, maar ook buiten: ze zijn uitstekend bestand tegen uv-straling, waardoor ze het hele jaar door in de tuin kunnen staan. Onze klimrekken en glijbanen kunnen tegen chloorwater; daarom mogen ze gerust in het zwembad worden geplaatst. De mogelijkheden zijn bijna eindeloos.

HOME

Uit de bevindingen die wij hebben opgedaan tijdens het ontwikkelingsproces, is de nieuwe HOME serie van QUADRO ontstaan. Ze maakt gebruik van rustgevende en vriendelijke kleuren en combineert ze met prettige pasteltinten: petrol, mint en berry. Bouwpakketten in deze kleuren zijn zeer geschikt voor rustige hoeken in de kinderkamer of voor de huiskamer waarin ze onopvallend en op harmonieuze wijze kunnen worden geïntegreerd. De kleuren kunnen heel goed met diverse andere zachte pasteltinten worden gecombineerd: petrol met andere blauwtinten, mint met groen- of abrikoostinten, berry met zacht roze of fel-lila, maar ook met violet of lichtgroen. Alle HOME kleuren passen heel goed bij verschillende grijstinten en komen dankzij witte accessoires goed tot hun recht. Wij bevelen de HOME serie met name voor hyperactieve kinderen aan. De sobere kleuren helpen hen om weer tot rust te komen. Maar ook voor alle andere kinderen die al speelgoed in signaalkleuren hebben, is de HOME serie een mooie aanvulling.

Bij QUADRO zit er voor elke kleine ontdekker wel een mooie kleur tussen. Ga daarom samen met je kinderen op zoek naar de kleur die het beste bij hen past!