QUADRO maakt een uitstapje naar de wereld van Onderzoek en Wetenschap

Gletsjer op Groenland — © Kertu – stock.adobe.com

In 2008 lieten wetenschappers van de NASA rubber eendjes door een gletsjersysteem dobberen, om op die manier de weg van het smeltwater te volgen. Ze wilden onderzoeken hoe snel een gletsjer door de klimaatverandering smelt. Het was de bedoeling dat de eendjes door de verborgen kanalen binnen in de gletsjer zouden zwemmen en ten slotte ergens in de zee weer zouden opduiken. Helaas zagen ze de eendjes nooit meer terug – ze waren waarschijnlijk onder het ijs blijven steken.^[1] Het idee werd echter enkele jaren later door een team van onderzoekers uit Wales verder ontwikkeld. In plaats van eendjes gebruikten zij een “vriesei” en maakten ze gebruik van een klimrek van QUADRO – en dat met een verrassend goed resultaat. Wat het een met het ander te maken heeft en hoe de onderzoekers daarmee misschien niet de wereld redden, maar op z’n minst een stap in de goede richting zetten, lees je in dit artikel.

Rubber eendjes in het water — © christiane65 – adobe.stock.com

Ergens in het jaar 2018 vonden onze collega’s van QUADRO UK een e-mail van de wetenschapper Dr. Mike Prior-Jones in hun inbox. Mike werkt bij de Universiteit van Cardiff in Wales in de faculteit voor Oceanografie en Geologie. Voor een expeditie van zijn team naar Groenland had hij de hulp van QUADRO nodig. “Onderzoek en wetenschap?”, dachten wij. “Daar werken wij graag aan mee!” Een paar weken later was Mike al op weg naar het eiland in de Noordelijke IJszee – met een QUADRO klimrek in zijn bagage.

De wetenschappers deden onderzoek naar het van buitenaf niet zichtbare "waterleidingsysteem” binnen in een gletsjer – een systeem van gleuven, spleten en waterkanalen. Ze verzamelden gegevens over de temperatuur, de druk en het elektrische geleidingsvermogen van het water in de gletsjerbedding. Uit deze gegevens kunnen ze afleiden in welke mate en op welke manier gletsjers zich door stijgende temperaturen terug zouden kunnen trekken. Op die manier kunnen ze beter inschatten hoe sterk de zeespiegel door het smelten van de gletsjers zal stijgen.

Tot nu toe werden dit soort gegevens verzameld door middel van sensors aan lange kabels, die men in gletsjermolens liet zakken. Een gletsjermolen lijkt wel wat op het putje in je badkuip: hierin loopt het smeltwater van het oppervlak van de gletsjer in een draaiende beweging via een soort buis naar beneden. Omdat het water in deze buis steeds sneller gaat stromen, raakten de kabels daarbij vaak in de knoop of braken ze zelfs. Om dat te voorkomen hebben Mike Prior-Jones en Liz Bagshaw van de Universiteit Cardiff een snoerloze gletsjersensor, het zogenaamde Cryoegg (letterlijk vertaald betekent dat “vriesei”), ontwikkeld. Deze sensor zendt de gegevens in real time direct uit het binnenste van de gletsjer naar de oppervlakte.

Cryoegg en QUADRO klimrek met antenne — Links: het Cryoegg vanbinnen. Rechts: QUADRO klimrek met antenne

De sensor zit in een bol van technische kunststof en werkt op dezelfde manier als de slimme elektriciteitsmeter in je meterkast, die op afstand kan worden afgelezen. Vanaf 1,3 kilometer onder de grond zendt het Cryoegg gegevens aan een antenne op het ijsoppervlak.

Maar wat heeft QUADRO daarmee te maken? De wetenschappers vroegen zich af: “Hoe kunnen we de antenne zo plaatsen dat hij de extreme weersomstandigheden op Groenland standhoudt?” Na een korte zoektocht op internet kwamen ze tot de conclusie dat een klimrek van QUADRO de beste oplossing voor hun probleem was. Mike overlegde met ons en samen ontwikkelden we een constructie waarin de antenne kon worden opgehangen. Zijn collega’s waren blij verrast toen ze het resultaat zagen – ook al kennen ze dat in hun eigen werk natuurlijk maar al te goed, want ook zij moeten steeds weer improviseren, omdat er geen kant-en-klare oplossingen zijn.

QUADRO werktafel met Cryoegg — Cryoegg op de QUADRO werktafel © Mike Prior-Jones, Cambridge University Press

Het gebruik van het QUADRO klimrek was een doorslaand succes: het was stabiel genoeg om het gewicht van de antenne te dragen, maar tegelijkertijd ook flexibel, wat op een oneffen ijsvlakte goed van pas komt. De constructie hield de temperaturen op Groenland zonder problemen stand. Eén keer werd het toch wel spannend: een windvlaag blies de hele constructie omver, omdat deze niet stevig genoeg in de ondergrond was verankerd. Maar de wetenschappers waren verrast – en behoorlijk opgelucht – dat de kooiconstructie van QUADRO de antenne had beschermd en deze daardoor niet kapot was. Het beste bewijs dat de klimrekken van QUADRO heel wat kunnen hebben!

QUADRO klimrek met antenne — © Mike Prior-Jones, Cambridge University Press

En als de onderdelen van QUADRO eens niet als houdconstructie nodig waren, gebruikten de wetenschappers ze om kampeerstoelen of werktafels van te bouwen – gewoon alles wat ze op dat moment nodig hadden. Ze waren dus heel enthousiast over de veelzijdigheid van ons klimrek. Dus kwamen ze tot de conclusie dat ze ook thuis voor hun kinderen zo’n klimrek wilden hebben! Want als het QUADRO klimrek de ruwe omstandigheden in Groenland aankan, dan overleeft het met gemak ook een winter in de tuin. Een systeem dat zelfs bij stormvlagen niet in elkaar zakt, blijft zeker ook staan als kinderen er uitgelaten op spelen. Dat wisten wij natuurlijk allang – maar nu weten de wetenschappers van de Universiteit Cardiff het ook. En wie weet, misschien komen ook de rubber eendjes van de NASA ooit weer boven water – als een soort boodschap uit het verleden!